Dashuri- tregim nga Kolec Traboini 1972

KOLEC  TRABOINI

DASHURI

rrëfim lirik

                             
U njohën gjysmë ore pasi kishin ikur autobusët me studentët e Universitetit të Tiranës të cilët, gjatë pushimeve verore i dërgonin në Jonufër të Vlorës për mirëmbajtjen e tarracave të reja me agrume e ullinj. Vajza përballë tij, me shpresa të prera, mblodhi supet.

- Edhe ju mbetët?

Edoni pohoi. Hodhi shikimin mbi vajzën dhe për një çast e krahasoi me një personazh nga “Saga e Forsajtve”, libër të cilin sapo e kish lexuar dhe i kishte lënë mbresë. E quajti Irenë. Vajza seç foli dhe u nis te shkallët e Universitetit ku bisedonin dy pedagogë. Ata diçka i thanë, duke treguar me dorë bulevardin dhe Edonit iu duk sikur thonin se rruga qe mjaft e gjërë dhe mund të kalonin lirisht shumë vajza.

- T’i hipim trenit. – tha ajo kur u kthye. Edoni ngriti supet lehtë dhe buzëqeshi.

- Epo mirë, nisemi “Irenë”.

Ai ndihmoi vajzën ta mbante valixhen. I ranë përmes bulevardit. Kur hynë në peron, lokomotiva kish lëshuar tri vërshëllima rënqethëse dhe dispeçeri lajmëronte nisjen e trenit për në Fier.

Edonit i pëlqeu Vlora. Shikonte djemtë, vajzat, statujat dhe kudo shihte po ato vetulla, sy, hundë të drejtë dhe flokë të verdhë, të lëshuara gjer poshtë mbi supet e vogla. Kishte kaluar vetëm një javë nga njohja. Mundohej ta shpërfytyronte figurën e saj, por ajo sërish formohej pjesë-pjesë dhe i zinte vend para sysh. Edoni bleu novelën e Balzakut dhe nisi ta shfletonte, por nuk lexoi dot as gjysmë faqeje. Gërmat i dukeshin të verdha. Nuk ishte ari i Gobsekut, por flokët e asaj me të cilën udhëtoi në tren si të ishte në një ëndërr…

Të nesërmen kërkoi me sy në tërë qytetin dhe e pa tek autobusi me dy njerëz të panjohur, një burrë, rreth të dyzetave dhe një djalë i vogël, jo më shumë se dhjetë vjeç. Ajo i buzëqeshi lehtë. Pastaj iku. Edoni priste në stacion dhe as vetë nuk e dinte se kë. Iu duk se i gjithë Sheshi i Flamurit u boshatis. Dhe mbeti i vetmuar në mes, si një piketë.

Autobusi urban gri kalonte nëpër rrugën e Skelës. Edhe Edoni u nis. Ishte buzëmbrëmje. Në verandën e lokalit në natyrë, në Ujin e Ftohtë, ca studentë prisnin makinën e sektorit të Jonufrit. Klientët qenë të pakët. Por ish ajo dhe Edonit iu duk se lokali zjente. Iu duk se të gjithë njerëzit e shikonin dhe bisedonin për vajzën bjonde.

Ajo pinte birrë me një krikëll të vogël në një tavolinë në anën e detit. Flokët ia valëviste era. Edhe Edoni porositi birrë. Pastaj hodhi sytë andej nga vinte puhiza e kaltër e detit. Dielli qe i verdhë dhe luhatej. Era. Edoni akoma nuk kish filluar të pinte. Një re e vogël kaloi në qiell. Rrinte i menduar dhe nuk vuri re se një pikë shiu e shkëputur nga reja ra në gotën e birrës. U hutua. Hodhi shikimin nga vajza që e shihte me bisht të syrit dhe qeshte. Edhe Edoni u mundua të qeshë. Pastaj piu. Në det dolën dy rimorkiatorë dhe anijet e peshkimit. Një, dy tre… Ai numëroi gjer në nëntë. Ra në mendime dhe nguli vështrimin tek flluskat e birrës së gazuar që i dukeshin si shkumbëzimet e bregut, atje ku valët përplaseshin në shkëmb. Pastaj pa detin, diellin që zhytej në kaltërsi dhe e krahasoi me një gondolë të zjarrtë venedikase.

U ndezën dritat e portit. Bulëzuan yjet. O sa i pëlqeu ky peizazh. Shushurima e valëve, pasqyrimi i dritave të qytetit në det, vezullimet e yjeve dhe era e freskët që frynte e frynte papushim. Edoni shikoi qiellin që nga i kaltër po kthehej në blu e ku nisën të fërgëllonin xixëllima pafundësisht të largëta… Bukuritë drithëruese gjithmonë janë të largëta, mendoi ai. Kurrë nuk mund ta prekësh me dorë ëndrrën, kurrë nuk mund të bësh shok një yll, sepse ai jeton larg teje, merr frymë drite në atë marramendje yjore që njerëzit e kanë quajtur galaktikë.

Përballë kampit të improvizuar studentor, që përbëhej nga disa kapanone, të cilat më tepër të krijonin përshtypjen e një gazerme ushtarake,  rripi i ngushtë i tokës që futej gjer në largësi, përfundonte me një shkëmb që zbriste shkallë-shkallë në det. Kur binte mugëtira, drejt shkëmbit që nuk ishte as njëqind çape larg kapanoneve, niseshin ata të dy. Një shok i kursit tha se dashuroheshin. Ndërkaq mugëtira mbulonte Sazanin, Karaburunin dhe siluetat e tyre që herë-herë bëheshin të kaltërta si vetë deti pastaj blu, gjersa humbisnin fare në errësirën e natës.

- Më quajnë Ana, Ana Jakova, por ju më thërritët Irenë?!

- I ngjisni një personazhi.

- Ashtu?!

- Po, Ana.

- Është e bukur Irena?

- Si ju.

- Po unë?

- Si Irenë.

- Atëherë më quaj gjithnjë Irenë – tha ajo.

Mbrëmjeve ata rrinin në breg të detit.

- Të pëlqen deti?

- Vetëm ditën. – tha ajo. – Natën më duket i frikshëm, i errët dhe pa fund.
Ajo luante me ujin.

- Do vijnë gaforret – tha ai.

Ana nxorri këmbët nga uji tërë frikë. Edoni qeshi.

- Ç’janë ato drita?

- Motoskafë shërbimi. Kërkojnë një peshkaqen.

- Peshkaqen?!

- Po, duan ta vrasin. Para një muaji ushtarët që patrullojnë në det vranë njërin. Qe shumë i madh. Peshkaqeni tjetër kërkon shokun besnik, por nuk do ta gjejë kurrë. Nuk e ke parë ditën nga tarraca? Ai del shpesh i vetmuar mbi sipërfaqen e ujit.
Ana hidhte guriçka në det.

- Më trego diçka për Irenën.

Edoni i tregoi gjëra të bukura. Ana dëgjonte. Kish kaluar më se një orë kur ajo pyeti:

- Po ai?

- Cili, Bosini.

- Hë. Si i kishte sytë?

- Gështenjë.

- Jo, të kaltër – kundërshtoi ajo.

- Përse të kaltër?

- Mua kështu më duket.

Ai i tregonte për të gjitha ato që lexonte, për Kolomben, dhe vajzën kryeneçe, megjithatë Ana çdo herë kthehej tek Saga.

- Po mirë, i dehur qe Bosini kur u vra?

Edoni njëherë u tha shokëve se i vinte keq që nuk e kish ngjyrën e syve të kaltër.

- Kaq shumë të pëlqen deti? – i thanë ata.

 Shihnin si bulëzonin yjet. Shihnin Kashtën e Kumtrit që fillonte nga malet dhe zhytej diku në det dhe u pëlqente të rrinim mbrëmjeve duke soditur bukuritë e natyrës. Tutje dëgjohej një kitarë. Ca këndonin “Vajzën e valëve”. Dikush hidhte guriçka në det dhe vinte veshin për të dëgjuar llokoçitjet zevzeke të gurit që hynte e dilte mbi sipërfaqen e ujit, si të ish një delfin i vogël i gëzuar, por i padukshëm nga errësira.
Deti ishte i qetë. Ana rrinte në shkëmb dhe vështronte tutje në errësirë. Ai çukiste shkëmbin me një gur të vogël.

- Mos bëj zhurmë Edon.

Ai pushoi. Pastaj vështroi siluetën e saj të bukur. Kishte vënë duart  prapa dhe flokët i vareshin. Këmbët i mbante në ujin e ngrohtë.

Ana qeshi. Pastaj vështroi tutje dhe pa ca drita që lëviznin në errësirë. Qenë anijet e peshkimit që dilnin çdo mbrëmje dhe piketonin detin.

- Sa të bukura duken!

- Të bukura. – përsëriti ai.

- Edon, ti je djalë i mirë.

- Ashtu!

- Dhe lexon shumë libra.

- Çka.

- Më trego ndonjë histori tjetër.

Edoni i tregoi “Amokun”. Kur mbaroi e pyeti:

- Ajo vdiq the?

- Vdiq.

- Ishte një grua e mirë.

- Shumë.

- Doktori mos ishte budalla?

- Jo, i sëmurë… nga dashuria…

Ana nisi të llokoçitë me këmbë ujin e detit. Pastaj këndoi me zë të ulët. Edoni dëgjonte. Papritmas ajo e la këngën në mes dhe u largua e tmerruar nga uji.

- Ç’ke – pyeti ai.

- Çfarë është ajo atje?

Edoni pa disa metra larg një dritë të verdhë në të gjelbër që lëkundej sa andej këndej. Vala sa vinte dhe e sillte më pranë bregut ku rrinin ata.

- Çfarë është, pra...?

- Mbase kandil deti.

- Mund të jetë edhe yll.

- Kushedi.

Ajo e zuri Edonin nga dora dhe i tha: - A mund ta zësh?

Ai mendoi. Pastaj duke vështruar vajzën, pohoi dhe u fut në ujë.

- Më gjej një shkop.

- Ku?

- Merr një listelë tek barakat.

Ana solli një shkop dhe rrinte mbi shkëmb duke vështruar. Ai e solli qënien pranë bregut dhe si e zuri me dy shkopinj e vendosi në faqen e shkëmbit.

- Sa i bukur! – tha ajo. Pastaj e ngacmoi me shkop qënien që ndriçonte në errësirë. Ai e preku lehtë me dorë.

- Nuk të djeg?

- Mbase ka ngordhur.

Atëherë hidhe në det.

Edoni e flaku qënien dhe vështroi. Nga vendi ku u dëgjua zhurmimi i ujit vazhdonte të luhatej një dritë e verdhë në të gjelbër, të cilën vala sa vinte e sillte më pranë bregut.

- Ti për vete s’më ke folur fare. – tha ajo.

- Çfarë?

- Ke lexuar gjithë ato libra dashurie, por fundja janë fantazira.

- S’të kuptoj.

- Po çfarë kupton ti?

- Unë?

- Hë.

- Si ta them. Ta zëmë kuptoj se përse ndodh ai ndriçimi i verdhë në të gjelbër që afrohet drejt nesh. Është një peshk i dekompozuar.

- Dhe është kthyer në një fosforoshencë që lundron drejt bregut. Drejt njerëzve.
Për t’i tmerruar e zhgënjyer…Kështu do thuash?

- Ashtu.

- Këtë e di edhe unë – tha vajza. Pastaj vazhdoi. – Do më lejosh të bëj një krahasim?

- Po.

- Nuk do të fyhesh, ama. Më premto!

- Të premtoj. – tha Edoni i çuditur.

- Ke shumë ngjashmëri me fosforeshencën që lundon drejt bregut. Ajo është një qënie, ekzistenca e së cilës është kthyer në një përzierje të verdhë, të gjelbër dhe një ftohtësirë si akull. Ndriçimi i saj është tepër i zbehtë. Nuk e sheh si lozin valët me të?! Ti Edoni ke lexuar shumë historira dashurie, të cilat jetojnë aq kohë sa mund të tregohen. A ke dashur ndonjëherë?

- Përse pyet?

- Ashtu kot. Desha vetëm ta di.

- E lëmë këtë bisedë – tha ai. – Ikim në sektor se u bë vonë. Të dy heshtën. Ecnin bregut të detit ndërsa valët shushurisnin e përplaseshin tek këmbët e tyre.
Të nesërmen e përshëndetën ftohtë njëri-tjetrin. Ai e shikonte vjedhurazi Anën, sikur ta ndjente veten fajtor. Kur ajo e vështronte, ai i hidhte sytë në tarracat dhe tutje kodrave me gjineshtra që zverdhnin. Edoni s’po e kuptonte veten dhe aq më tepër Anën, që e vështronte thellë në sy me qortim. Është vështirë të deshifrosh shikimin e një vajze kur me të ke krijuar shoqëri, kur ajo të do si shok dhe ti pandeh për më tepër. Ti i thua se e do, ndërsa ajo qetë të flet për një tjetër. Pastaj keqardhja të cilën ti nuk e pranon. Mëshira e thyen dashurinë copë e thërrime si një gotë kristali, kur bie përmbys. Po Edoni e do. E megjithatë hesht duke e vështruar siluetën e saj shkarazi, kur zbret nga tarracat dhe niset drejt detit ku bëjnë plazh çdo ditë.

Një ditë ajo ecte bregut dhe hidhte guriçka në ujë. Edoni iu afrua. Tashmë sytë e tyre shikojnë me ndrojtje. Qëkurse kanë filluar të mendojnë për njëri-tjetrin mbrëmjeve, qëkurse shohin ëndrra të bukura dhe kur zgjohen ndjejnë boshllëk në shpirt.

- Je e mërzitur? – i tha Edoni.

- S’është e vërtetë.

- Përse mendon, pra? Kot?

- Për Vajzën e valëve – tha Ana. – Dëgjoji ata të Himarës sa bukur e këndojnë. Është kënga e Neço Mukës. Për të më ka folur një komshia ime nga Qeparoi që e këndonte shpesh me një pikëllim tronditës nga thellësia e shpirtit. Edhe për Neço Mukën që ka vdekur i ri edhe për Vajzën e valëve që e ngrysi jetën duke pritur përballë detit, i cili kurrë nuk ia solli të dashurin në breg. Thonë se kënga është një histori e vertetë.

Edoni vuri re se fytyra e Anës u ngrys dhe sytë nisen t‘i vishen me pikëzime lotësh që nisën të varen butë në faqet e saj…

- Ana, ti po qan!

- Jo, kush tha se po qaj. Por ca histori me njerëz të vetmuar, me dashuri të thyera më trishtojnë dhe më duket se edhe ne mund të kemi të njëjtin fat.

- Ah, jo, jo! - tha Edoni. Dhe për të ndërruar tonin pikëllues të bisedës shtoi:

- Ishte e bukur.

- Kush?

- Vajza e valëve, pra.

- Yjet mbi det çdo natë pikëllojnë për të?

- Ai kishte shkuar larg, shumë larg, thonë, në minierat e Lionit të Francës dhe ishte e pamundur të kthehej sepse ….sepse kishte vdekur.

- Megjithatë ajo e priti. “Gjithë bota venë e vinë po ai nuk vjen”. Di ta këndosh?

- Pak, - foli ai.

- Ja marrim bashkë?

*   *   *

Nisi të fryj erë. Filluan të rriten valët.. Dallgët përplaseshin në breg dhe lart, nëpër hapësirë, formohej ylberi i stërkalave. Pastaj dallga tulitej, uji ridhte mbi faqen e lëmuar të shkëmbit, ndërsa stërkalat fshiheshin me shpejtësi, si të ishin milingonat e kaltra të detit. Ecnin pranë e pranë dhe larg dukeshin si të përqafuar.

- Ne kot u zumë.

- Nuk u zumë – tha ai.

- Po çfarë?

- Do të tregoj diçka nga jeta ime. Mbase të pëlqen.

- Tregoje. – tha ajo duke u afruar.

- Diku u njoha me një vajzë. – filloi ai. –E desha që ditën e parë kur m’u gjend pranë si një pulëbardhë. U shoqëruam aq shumë saqë shokët thonin se dashuroheshim, ndërsa në të vërtetë nuk kishim gjë. Apo kishim dhe na mungonte guximi. Ku dhe  si e quanin ?!  S’ka rëndësi vendi. As emri s’ka rëndësi. Po fundja le ta quajmë Nimfë. Se ashtu ishte vërtet. Një nimfë ëndrre që kalon shpejt sa nuk të lë kohë ta prekësh, si çdo ëndërr tjetër njerëzore. Ajo qe e bukur si deti. Si valët e kaltra që vijnë nga larg duke ledhatuar bregun me dashuri. Ajo rrinte pranë meje dhe unë pranë saj. Të dy jetonim për njëri-tjetrin megjithatë mes nesh qe tendosur një hapësirë e ftohtë, por transparente si qelq. Kur ajo fliste me ndonjë unë bëhesha xheloz i egër, dhe vrenjtesha si mot i keq. Ca kohë s’i flisja fare. E përgjoja nga larg. I premtova shumë herë vetes t’i thosha hapur, por nuk e bëra dot këtë hap. Ajo një ditë… Mbase nuk është nevoja ta tregoj më tutje.

- Mos desh ndonjë tjetër?

- Jo.

- E çfarë pra?

- U grindëm.

- Përse?

- Ashtu kot. Megjithatë e dua shumë, ndërsa ajo…

Edoni u kthye nga Ana dhe e pa në sy.

- Ç’faj ka ajo?- pyeti Ana.

- Asnjë faj.- u përgjigj ai.

- Po kush është fajtor, pra? – pyeti sërish Ana e skuqur.

- Deti. – tha ai. – Vetëm deti.

Edoni e zuri Anën nga dora. Ajo iu afrua pranë. Pastaj u vështruam në sy. Ai ndjeu frymën e saj të ngrohtë dhe dy buzë si vishnjëza binjake që i  luhaste era.

Hapësira prej qelqi që i ndante u shkri. Ngrohtë. Pranë këmbëve të tyre shushurinin valët. Kish rënë mugëtira dhe qiellin e mbulonin yjet. Tutje në hapësirën e errët dukeshin fosforeshencat që luhateshin dhe dritat e anijeve ushtarake të patrullimit që çdo natë piketonin detin.

Vlorë 1972