ÇEÇENET E PERIFERISE-tregim nga Kolec Traboini



KOLEC TRABOINI
ÇEÇENET E PERIFERISE

1-

Ai banonte në një pikë të globit, dhe ashtu si bota kish hequr dorë nga ai, është afërmendësh e arësyeshme që edhe plaku njeri të hiqte dorë nga bota. Fillimisht kish lënë në harresë qytetërimin, i cili e lodhte, e dërrmonte, aq me tepër se shkëlqimi marramendës e tundues, pasi i kishte vërvitur trupin, tashmë  i valëviste shpirtin si një flamur kombëtar i reckosur që era e frynte nëpër hatllat e atdheut me tjegulla të thyera.
Hoqi këmbët zvarrë i tmerruar nga azilet e pleqve dhe si gjeti një hapësirë djerr diku në periferi, ku qyteti herë dukej e herë zhdukej në vartësi të tymnajave e avujve  mbytës. Aty mblodhi çfarë i kish mbetur nga treçerek shekulli jete në një erozion të jashtzakonshëm. Kishte periferive mjaft si ai, që i afruan mbështetje me shumë dëshirë, me qëllimin e mirë që të ishin pranë e pranë në ditët e fundit. Edhe pse pleqëria kërkon ngrohtësinë njerëzore, ai tundi kokën me shpoti sepse e mbante vehten akoma lart. Kish mbetur në shpirtin e tij një vatër ose një shkëndije akoma e pafikur e inteligencias që e bënte të mos ta quante vehten fare i zakonshëm. Se fundja diçka kish lëçitur, kish kënduar mendje të ndritura e nëse jeta e vuri poshtë, shpirti rrezatonte  një shpresë të ngrohtë se një ditë ai nuk do të ishte ndër të zakonshmit. Ishte këmba e fundit e shkallës së drujtë për të zbritur në sheshpushimin ku hapeshin dyert e ferrit të jetës, por gjithesesi ende nuk kishte zbritur. Ende ishte i qëndrueshëm. Si i derdhur në baltë, mbi një bazament të lagësht ku vinte era kalbësirë, e ku një krimb përditë grryente për të sosur çfarë ende kish mbetur.
E ky krimb më shumë grryente në mendje, gëlltiste copëzat e shpresës. Ajo brejtje sikur i kafshonte zemrën, e megjithatë qendronte i heshtur si një dinjitar e shumë larg nga ata që kishin të njejtin fat të periferive.
I shihte të tjerët, bashkëfatësit e vet, që rropateshin sa herë vinte makina e ndihmave humanitare që shkarkonte si pa të keq aty pranë kasolleve, dhe i përbuztëte.
Sollën një herë një dollap, në gjendje pak a shumë të mirë, që mund të përdorej edhe si vend ushqimesh edhe si bibliotekë, sepse rrobat i varte nëpër gozhda, por ai nuk kishte venë dorë mbi dollapin. Ja sollën deri tek dera e kasolles, dhe duke e ditur natyrën e tij krenare, ja lanë aty dhe ikën si pa u ndjerë. Dy ditë qëndroi dollapi përjashta mirëpo kur papritur u dyndën retë, ai vendosi ta fuste në kasolle. Ishte i vetmi rast kur thirri për ndihmë. Ata që erdhën e kuptuan sepse megjithëse i bashkonte fati i zi i mjerimit shoqëror, kishte diçka që i ndante. Në një farë mënyre ai ishte dinjitari i tyre, përfaqësonte gjënë më të mirë  që mund të kishte ai grup njerëzish që në fjalorin e përditshëm quheshin çeçenët e periferive. Sipas kësaj shprehje ai duhet të ishte kryeçeçeni.
Një ditë tjetër makina solli të mbeturat nga shtëpia e  një ministri, i cili kishte porositur që t’i dërgonin si ndihma për të pastrehët. Rendën të gjithë çeçenët dhe ropi kush mundi, veç ai nuk lëvizi as këmbët e as qerpikun. Por ndodhi një çudi, kur njerëzit  u ndodhën para një fraku dhe një kapelje borsalino marke italiane, të gjithë ranë në një mendje se kjo do të ishte dhurata më e mirë që mund t’i bënin dinjitarit të tyre që e mbante kokën lart. Shkuan me dhuratën e çmuar te praku i kasolles. Ai i pa diç me përçmim e diç me  qortim e hyri brenda. Eshtë e natyrshme që asnjë nga ata që i sollën dhuratën të mos guxonin të hynin në kasollen e tij. Heshtën, dhe si e lanë frakun e borsalinon në prak të derës, u kthyen kokëulur.
Kish nga ata që filluan  të flisnin keq. Se nuk do ta pranonin më si të parin e tyre, si të thuash kryeplak a kryeçeçen. Por kurrsesi si një mbret, se plaku i vetmuar sillej si të ishte një mbret i vertetë, natyrisht mbret i mizerjes. Ndaj e lanë...madje edhe nisën ta harrojnë, e veç ndonjeri kujtohej t’i çonte ndonje gjë për të ngrënë, se e dinin se ai nuk do të kërkonte edhe sikur të ishte duke vdekur urie. Por veç vdekjen e tij nuk e donin. Se ai mishëronte diçka që atyre u mungonte krejtësisht, a mbase edhe mundi t’i kishin patur në zanafillë por duke zbritur shkallët e shoqërisë u kish humbur përgjithnjë... E kështu ata e kishin një shkak për ta nderuar, e ai kishte po të njejtin shkak për t’i përbuzur...

2-

Një prej ditëve të lagura qull, e kur balta të ngjitet deri në skalp, një grup moshatarësh të tij, që e vështronin nga larg kasollen që binte në sy në lartësi të kodrës, e panë të udhës të vrisnin mendjen për t’ia lehtësuar jetën atij që ishte me pranë qiellit por edhe më pranë rrufeve. Në një prej ditëve të zbarkimit të mbetjeve, në mes të rrangallave që sollën për të ndihmuar të vobektit e periferive, u pa dhe një qen plak, i strukur e plot frikë se njerëzit që pa ishin shumë të përçudnuar e madje edhe disi të pistë e dukeshin si keqbërës.Nuk ish mësuar mesaduket  të afrohej me këtë kategori njerëzore. Në qafën e tij varej një medalion bronxi në të cilën dukej një stemë mbretërore. Ish e pabesueshme. Si të ishte katandisur një qen monarku në këtë ditë. Të ketë ardhur  me anije nga Anglia ose nje qen sankson i  braktisur në brigjet e Mesdheut. Se anglezët më shumë se kushdo e rrahin detin. Të jetë hedhur në ujë e të ketë dalë në breg. Kush e di. Shpesh herë edhe fati i qenëve është si fati i njeriut. Në trill braktis çdo gjë, ashtu si prej trillesh fati, braktiset prej çdo gjëje e gjendet në kodrën e shtufit  me dhera të kuqerremta njeriu.
I mjeri qen i lagur e i mardhur pa ç’pa e u afrua me njerëzit e periferive edhe pse nuk ishin të rangut të tij. Por nevoja e mëson qenin me keq se njeriun. Dhe, sapo i jepnin diç për të ngrënë, ai, qeni fisnik, dilte diku në ndonjë çukë e shihte horizontin. Kërkonte mesaduket ato hapsira prej nga kish ardhur. Shihte retë, diellin, hënën, si të thuash ishte një qen meditativ. Si nje filosof lashtësie. Ndaj dhe njerzit e rrahen mendimin dhe e pane të udhës qe atë qen t’ia bënin dhuratë plakut të kasolles në bregore.Por duke ditur sqimën e tij, që kurrë nuk pranonte dhurata nga ata poshtë, që nuk ishin të serës së tij, vendosën që qenin t’ia dërgonin natën, pa i parë plaku, e kështu ai nuk do t’i ngryste ditët fare i vetmuar. Ashtu thanë e ashtu bënë. Në një prej netëve të errta, morën udhën drejt kodrës me qenin  dhe si iu afruan kasolles me teneqe ku nuk pipëtinte asgjë veç gërhimës së moçme, e lanë qenin aty dhe morën rrugën përposhtë. E mrekullisht qeni mbretëror qendroi aty tek porta si të ishte pranë kolonave të mermerta të një pallati.
Aty vonë nisi të kuiste. Ase nga frika ase ngaqë e  lodhi vetmia. Kuitja e zgjoi plakun. Hodhi setrën krahëve, ndezi një fener vajguri dhe me të përpara bëri përjashta derës. Një qen i mardhur. Një herë i lindi ideja ta trembte, se mos ishte ndonjë qen i zgjebosur, por jo. Ish nje qen i urtë. I afrueshëm. Sytë e tij ishin sa lutës aq të frikshëm. Plaku u nemit se nuk kish parë ndonjëherë qen të tillë me sy kaq inteligjent, e sikur prej tyre buronin mendime. Zgjati dorën dhe e perkëdheli. Qeni kuiti dhe zuri t’i lëpinte dorën. Plaku mori medalionin që i varej në qafë qenit dhe e pa duke e afruar pranë fenerit. Nuk po i besonte syve. Një stemë mbretërore. Nisi të alternojë vështrimin sa nga qeni tek medalioni. Ngadalë u bind se fati i kish përplasur në këtë bregore për ta ngrysur jetën bashkë. E futi brenda dhe si i shtroi një batanie të vjetër i tha të ulej e të flinte. Se edhe qentë duhet të flenë, mendoi plaku, paçka se pleqëria e zbon gjumin.
Nisi të fantazojë se çdo të bëjë të nesërmen. Të nesërmen e të pasnesërmen që tashmë do të ndryshonte nga e djeshmja sepse kjo kasolle tashme kish dy frymë. Fiku fenerin e ashtu në ëndërrime e kapiti gjumi me idenë ngazëllyese se tashmë nuk ish vetëm, se vetmia ish zbuar tutje si mjegullat luginave.

3-

Ai e kishte zakon qe çdo ditë të largohej nga kasollja e tij, e ç’kasolle, katër dru të ngulur në diell e teneqe rreth e qark e në çati, të kalonte në mes të rrugicës së ngushtë që të nxirrte në një vend të shkretë që nuk prodhonte asgjë, aty ku lartohej vetëm një dardhë e egër mbi një kodër shtuf, mbi të cilën shfrenin forcat e verbëra të qiellit. Sido që ish djegur e përvëluar  me qindra herë, ajo prap kishte nxjerrë një filiz në trungun e përzhitur e jepte në stinën e vjeshtës ca kokrra të tharta që mezi haheshin nga të rinjtë me dhëmbë të fortë, se sa për pleqtë, ai frut vlente sa për t’u sekretuar qendrat e pështymës e t’u bubullonte stomaku që tashmë u  ish zvogëluar shumë.
Ai nuk hante, ai thjeshtë mbllaçitej  duke krijuar  iluzionin e të ngrënit. Sapo plaku njeri( sepse në atë kasolle kishte dy pleq) e mbaronte ritualin dhe e mbështynte dardhën e egër tutje, afrohej aty  plaku tjetër, plaku qen, që gjithnjë i ngjitej nga pas sapo dilte nga kasollja. Si e nuhaste frutin e hedhur, zgjaste gjuhën e pasi e merrte në mes të dhëmbëve, e hidhte edhe ai tutje, duke shikuar të zotin ( zot i thënçin), me një vështrim të turbulluar sikur t’i thoshte qortueshëm „Ç’ha dhe ti?!“, dhe sikur t’i vinte turp që kishte një të tillë zot të pakullandrisur e për të cilin nuk kishte kurrfarë shkaku të mburrej sadopak. Atëhere bënte tutje, kinse do ta braktiste...Dhe plaku qen e dinte , natyrisht aq sa mund te dinë qentë, se tani plakun njeri do ta rrektëte gjumi, se rreth e qark hundës së tij do të vërtitej një mizë e madhe, që nuk do ta linte rehat, e se detyra e tij ishte që t’i qepej asaj mizës që të rrinte rehat plaku tjetër njeri që nuk kish tashmë as fuqinë e një qeni. E kjo e nervozonte aq shumë qenin plak sa herë herë i bëhej se do ta braktiste plakun tjetër qe flinte nën hijen e dardhës së egër, ku jeta e tyre qe lidhur si pas një kulmaku. Aty flinin aty zgjoheshin. Aty fillonte e mbaronte bota. E qeni plak shpesh kish marrë udhët për hije dardhash te tjera të egra, por prap qe penduar e kthyer. Çfarë do të bënte plaku njeri pa plakun qen. Me kë do të llafoste? Me ke do te flinte shpinë më shpinë kur binte muzgu?
E kështu, kokëulur e i penduar plaku qen kthehej sërish.Kuiste.I lëpihej plakut njeri i cili, megjithëse i rrinte sertë tradhëtarit, prap kthehej dhe ai. Ndërronte mendje dhe zgjaste dorën të përkëdhelte qenin plak e kështu vendosej mirëkuptimi.Se fundja mendonte qeni, përderisa nuk kujtohej asnjë dykëmbësh nga bota e njerëzve, atëhere i binte barra atij, katërkëmbeshit nga bota e qenëve,  t’i qendronte pranë këtij gjynahqari. Dhe rrinte duke vështruar hapsirat e përzhitura nga vapa, por frymë e gjallë nuk dukej.Veç ndonjë mizë, ndonjë davan shkurresh fort të bezdisura e fort të hidhura në pickim. Të pamundurën  le të bënte plaku qen, ai e dinte se çfarë do të ndodhte. Davani do ta gjente një mënyrë për ta pickuar plakun njeri, e ky do të hidhej i tromaksur. Pastaj do të mbështetej sërish me kurriz në trugun e dardhës së egër, do të shfrynte hundët, e do të kollitej tri herë me një kollë të thatë duhani. Dhe plaku qen e dinte se pas kësaj, plaku njeri do të ngrihet e në gjendje kllapije do t’i drejtohej atij, qenit plak, me një zë disi të lartë për moshën e vet. Detyra e plakut qen ishte vetëm të rrinte sus, dy këmbët e para t’i shtrinte mbi shtuf e të vështronte drejt me një qëndrim disi solemn. Kish vite që qëndronte ashtu sus që në rininë e tij prej qeni, kur këtë ritual e bënte me kënaqësi, ndërsa tani qe lodhur edhe ai, mirëpo këtë ritual do të vazhdonte ta bënte sepse kjo i jepte kënaqësi plakut njeri, e , përderisa e kënaqte të zotin, pse të mos e respektonte dëshirën e tij të çmendur për pak madhështi. Dhe kështu plaku qen dëgjonte paçka se nga fjalët e plakut asgjë nuk merrte vesh. Po fundja kjo qe disi e justifikuar, kur nuk e merrnin vesh njerëzit, e ku mund ta merrte vesh ai që qe thjeshtë një qen.